NPR w pigułce

Tym terminem (zapisywanym często w postaci skrótu: NPR) określa się taki sposób praktykowania odpowiedzialnego rodzicielstwa, na który składają się dwa elementy:

• systematyczna obserwacja objawów płodności i ich interpretacja (wyznaczenie w cyklu kobiecym: fazy niepłodności przedowulacyjnej, fazy płodności, fazy niepłodności poowulacyjnej)
• dostosowanie współżycia do tak rozpoznanego rytmu płodności — stosownie do planów prokreacyjnych małżonków.

Zatem jeśli pragną oni dziecka, wówczas mogą wybrać czas najbardziej temu sprzyjający, a jeżeli nie planują poczęcia, zachowują w okresach płodności wstrzemięźliwość seksualną, nie podejmując kontaktów genitalnych.
Naturalne Planowanie Rodziny zakłada zatem samokontrolę, umiejętność świadomego „gospodarowania” płodnością i wzbogaca zwykłą metodę diagnostyczną o swoistą wartość dodaną, jaką jest moralny wymiar postępowania małżonków, kierujących się pragnieniem poszanowania Bożego, naturalnego, ekologicznego porządku w dziedzinie płodności oraz wzajemną miłością i odpowiedzialnością.
Warto przy okazji zauważyć, że Naturalnego Planowania Rodziny nie powinno się utożsamiać z dość częstą obecnie praktyką polegającą na obserwowaniu i interpretowaniu cyklu połączonym ze stosowaniem w okresie płodności antykoncepcyjnych środków barierowych.
Taką „metodę mieszaną”, polecaną przez niektórych jako „zdrowa alternatywa dla antykoncepcji hormonalnej”, określa się często skrótem FAM (ang. Fertility Awareness Methods – „metody oparte na świadomości płodności”).

Współczesne metody NPR opierają się na wieloletnich badaniach naukowych potwierdzających miarodajność samoobserwacji i czytelnych sygnałów związanych z zachodzącymi w organizmie kobiety procesami hormonalnymi regulującymi cykliczną płodność.
Współcześnie powszechnie praktykuje się albo samą obserwację zmian w śluzie szyjkowym albo łączy się ją z interpretacją przebiegu podstawowej temperatury ciała w różnych fazach cyklu kobiecego.
Te dwa zasadnicze wskaźniki uzupełnia się niekiedy obserwacją zmian zachodzących w ułożeniu i charakterystyce szyjki macicy (tzw. samobadanie szyjki macicy).

W 1981 roku Światowa Organizacja Zdrowia podała, że

kobiet (niezależnie od poziomu wykształcenia) jest w stanie adekwatnie określać zmiany zachodzące w śluzie szyjkowym w różnych fazach cyklu.

Metody te dzielimy na dwie główne kategorie, w obrębie których funkcjonują różne szkoły i ośrodki uczące ich odmian:

a) metody oparte wyłącznie na obserwacji śluzu szyjkowego:

Metoda Owulacyjna Billingsa - opracowana przez małżeństwo lekarzy, Johna i Evelyn Billingsów, którzy wykorzystali wyniki badań profesorów Jamesa Browna oraz Erika Odeblada: Billings LIFE

Model Creighton - stosowana w NaProTechnologii metoda rozwijana od 1981 roku przez American Academy of FertilityCare Professionals

Metoda Drugiego Dnia (ang. Two Day Method) – bardzo prosta metoda opracowana przez Institute for Reproductive Health działający przy amerykańskim Georgetown University.

b) metody objawowo-termiczne
czyli łączące interpretację śluzu szyjkowego, podstawowej temperatury ciała oraz samobadanie szyjki macicy, np:

Metoda Rötzera - opracowana już w latach 50. XX wieku przez austriackiego lekarza Josefa Rötzera – prekursora metody objawowo-termicznej. Uczy jej stowarzyszenie INER

Metoda LMM - propagowana przez założone w 1971 roku przez Johna i Sheilę Kippleyów stowarzyszenie The Couple to Couple League, posiadające w Polsce swój odpowiednik – Ligę Małżeństwo Małżeństwu

Metoda Objawowo-Termiczna Podwójnego Sprawdzenia (zwana popularnie „Metodą Angielską”) - opracowana przez National Association of NFP Teachers
W Polsce jej kursy prowadzi Polskie Stowarzyszenie Nauczycieli Naturalnego Planowania Rodziny

Zmodyfikowania Metoda Podwójnego Sprawdzenia (tzw. "Metoda Niemiecka") - rozwijana przez ośrodek badawczy działający przy uniwersytecie w Düsseldorfie: Die Malteser Arbeitsgruppe NFP oraz Sektion Natürliche Fertilität

Metoda Polska - opracowana przez nestorkę polskiego NPR-u, Teresę Kramarek: Stowarzyszenie Miłość i Odpowiedzialność

„Kalendarzyk małżeński” to potoczna nazwa opracowanej w latach 30 XX wieku metody rytmu.
Jej reguły opierały się na odkryciach dwóch naukowców:
- japońskiego ginekologa-położnika -Kyusaki Ogino
- austriackiego chirurga i ginekologa - Hermanna Knausa
którzy niezależnie od siebie zaobserwowali, iż owulacja zachodzi mniej więcej na dwa tygodnie przed kolejnym krwawieniem miesiączkowym.
Metoda rytmu polegała na odejmowaniu określonej ilości dni od czasu trwania najkrótszego i najdłuższego z dotychczasowych cykli.
Ponieważ współczesne metody NPR pozwalają na wysoce miarodajną interpretację cyklu płodności w oparciu o obserwacje jej objawów,
„kalendarzyk” odesłano do lamusa, choć nadal skojarzenie z nim pokutuje w potocznej świadomości, a niestety często również w popularnych publikacjach prasowych.
Pewne zmodyfikowane elementy metody rytmu, uzupełnione o obserwacje śluzu szyjkowego, wykorzystuje się nadal w jednej z reguł wyznaczania końca fazy niepłodności przedowulacyjnej.

Pojęcie „skuteczności NPR” wprowadza się zazwyczaj w analizach porównawczych różnych metod regulacji poczęć stosowanych w celu uniknięcia poczęcia.
Takie spojrzenie zawęża zatem istotny sens metod NPR, które nie są po prostu formą „naturalnej antykoncepcji” (zob. odpowiedź na pytanie 9).
Skuteczność metod porównuje się na podstawie tzw. wskaźnika Pearla, czyli, najprościej mówiąc: liczby poczęć w ciągu roku u 100 kobiet stosujących daną metodę.

W większości badań naukowych nad skutecznością NPR stosuje się dwie kategorie:
1. skuteczność metody
2. skuteczność użytkownika (lub skuteczność praktyczna).
Pierwszy termin oznacza ilość nieplanowanych poczęć wśród użytkowników dobrze znających metodę i przestrzegających ściśle jej zasad.
Drugi termin obejmuje wszystkie przypadki nieplanowanych poczęć w grupie użytkowników metody, niezależnie od stopnia motywacji i stosowania się do reguł.

Temat skuteczności metod NPR jest dość skomplikowany, trudno bowiem porównywać różne badania, w których stosuje się rozmaite kryteria doboru uczestników i interpretacji wyników.

Wyniki jednego z pierwszych badań (Marshall, 1968) wykazały skuteczność metody termicznej (opartej wyłącznie na obserwacji podstawowej temperatury ciała) na poziomach:

Dokładnie: 98.8%

Dokładnie: 93.4%

W najnowszych, opublikowanych w 2007 r badaniach niemieckich naukowców z uniwersytetu w Heidelbergu skuteczność metody objawowo-termicznej w grupie użytkowników powstrzymujących się od zbliżeń w okresie płodności została określona na poziomach:

Dokładnie: 99.6%

W innych publikacjach skuteczność metody (owulacyjnej lub objawowo-termicznej) oscyluje pomiędzy: 97 a 99,8%, natomiast skuteczność praktyczna pomiędzy 84 a 99%.

Dla skuteczności metod NPR stosowanych dla uniknięcia poczęcia duże znaczenie ma również motywacja użytkowników.
Dla przykładu: w badaniu przeprowadzonym w 1981 roku w Kanadzie skuteczność w grupie osób nie planujących w ogóle ciąży wyniosła

Dokładnie: 98,9%

zaś w grupie osób jedynie odkładających ją:
Dokładnie: 83,9%

Osobna kwestia to skuteczność czy przydatność NPR w sytuacji, w której małżonkowie mają problemy z poczęciem.
Umiejętność interpretacji objawów płodności odgrywa fundamentalną rolę w diagnozowaniu przyczyn niemożności zajścia w ciążę oraz ewentualnej niepłodności, jak również pozwala małżonkom określić optymalny czas dla zbliżenia podejmowanego w celu poczęcia dziecka.
Dla przykładu: ośrodki NaProTechnologii w pierwszym etapie pracy z małżeństwami zwracającymi się o pomoc w uzyskaniu poczęcia uzyskują bardzo dobre efekty, posługując się metodą obserwacji śluzu szyjkowego według Modelu Creightona.
Amerykańskie Towarzystwo Medycyny Reprodukcyjnej zaleciło w 2008 roku prowadzenie obserwacji cyklu jako jedną z pierwszych procedur pomocy małżonkom zgłaszającymi lekarzowi z problemy z płodnością.

Pojęcie „nieregularności cyklu” wymagałoby osobnego omówienia i zdefiniowania, bowiem niesłuszne jest przekonanie, że wszystkie cykle danej kobiety powinny mieścić się w określonym typowym schemacie.
Poważniejsze zaburzenia przebiegu cyklu nie wykluczają prowadzenia miarodajnych obserwacji objawów płodności, jednak wymagają nieco większego doświadczenia w ich interpretacji, dlatego w takiej sytuacji wskazane byłyby konsultacje z fachowym nauczycielem NPR.
Dodatkowym atutem prowadzenia samoobserwacji jest możliwość wstępnego zdiagnozowania wielu przyczyn nietypowego przebiegu cyklu.

Dla każdej z wymienionych sytuacji zostały opracowane szczegółowe reguły interpretacji obserwowanych objawów, których małżonkowie mogą nauczyć się podczas kursów prowadzonych przez uznane organizacje propagujące NPR.
Ścisłe praktykowanie metod NPR w tego typu przypadkach może być związane z wymaganiem zachowania dłuższej wstrzemięźliwości.

NPR nie jest czarodziejską różdżką uszczęśliwiającą praktykujące je małżeństwa.
Nie są one wolne od problemów, konfliktów, wątpliwości; muszą pracować nad swoimi relacjami, podjąć wysiłek wspólnego nauczenia się metody, wziąć wspólną odpowiedzialność za jej stosowanie, pracować nad sobą w sferze współżycia małżeńskiego, walczyć z egoizmem.

Dla wielu małżeństw odkryciem jest również przeżywanie okresów powstrzymywania się od zbliżeń i związane z tym świeże podejście do czułości oraz intymności.
Praktykowanie NPR z motywów religijnych łączy się często z pogłębieniem życia duchowego. Gdy chodzi o kwestie duchowe, małżonkowie przyznają również, że praktykowanie NPR czyni ich bardziej otwartymi na posiadanie większej liczby dzieci, nawet jeśli wcześniej nie planowali dalszego powiększania rodziny.

NPR często bywa nazywane „naturalną” albo „katolicką” antykoncepcją.
Jednak ściśle rzecz biorąc, metod tych w żadnym wypadku nie można zakwalifikować jako antykoncepcyjne, bowiem na żadnym etapie nie ingerują one w naturalny rytm płodności ani też nie stawiają barier normalnym procesom związanym z przekazywaniem życia.

Poza tym istotą Naturalnego Planowania Rodziny jest bardziej całościowe spojrzenie na płodność i związaną z nią odpowiedzialność pary małżeńskiej.
W obrębie tego świadomie przyjętego stylu życia pojawiają się bowiem kwestie takie jak:

• otwartość na dzieci
• poszanowanie i akceptacja naturalnego porządku płodności
• budowanie lepszych relacji małżeńskich
• zdolność do podyktowanej bezinteresowną miłością okresowej wstrzemięźliwości.

Osobny i szeroki temat stanowi motywacja małżonków, którzy teoretycznie rzecz biorąc, mimo iż praktykują NPR, mogą być zamknięci na przekazywanie życia, choć nie mają autentycznych przeciwwskazań dla dalszego powiększenia rodziny.

Kościół katolicki (podobnie jak i prawosławny) podtrzymuje niezmiennie tradycyjną naukę chrześcijańską odrzucającą wszelkie formy antykoncepcji.
Papieże wielokrotnie wypowiadali się na temat etyki małżeńskiej i seksualnej – oto ważniejsze dokumenty Magisterium:

• Katechizm Kościoła Katolickiego (1992)
• Pius XI - encyklika: "Casti Connubi" (1930)
• Pius XII - przemówienie: "Kwestia moralna życia małżeńskiego" (1951)
• Sobór Watykański II - Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym: "Gaudium et spes" (1965)
• Paweł VI - encyklika: "Humanae vitae" (1968)
• Jan Paweł II - encyklika: "Evangelium vitae" (1995)
• Jan Paweł II - adhortacja apostolska: "Familiaris consortio" (1981)
• Jan Paweł II - katechezy środowe: "Mężczyzną i niewiastą stworzył ich" (1979-1980)
• Kongregacja Wychowania Seksualnego - deklaracja: "Persona humana" (1975)
• Kongragacja Nauki Wiary - instrukcja: "Donum vitae" (1987)
• Papieska Rada ds. Rodziny: "Ludzka płciowość: prawda i znaczenie"
• Vademecum dla spowiedników o niektórych zagadnieniach moralnych dotyczących życia małżeńskiego (1997)